Odporność psychiczna pracowników

Doświadczenia z ostatnich lat naraziły nas na sporo stresu. Jeśli na bieżąco nie dbaliśmy o  swoje emocje i potrzeby, nie wypracowaliśmy na przestrzeni lat skutecznych technik radzenia sobie ze stresem i nie praktykowaliśmy ich, to czas ten był dla nas jeszcze trudniejszy. Każdy z nas w konsekwencji poniósł jakieś koszty psychiczne i fizyczne. Obserwując to zjawisko przeprowadzono wiele ciekawych badań, poruszających zagadnienia związane z kondycją psychiczną pracowników.

DANE Z RAPORTÓW

Zgodnie z raportem „Dobrostan psychiczny kobiet w pracy - Mental health” 48% kobiet i 42% mężczyzn miewa przynajmniej od czasu do czasu problemy ze snem, 11% zarówno kobiet jak i mężczyzn dość często na nie cierpi. Zażywanie leków przepisanych przez psychiatrę (m.in. nasennych, przeciw lękowych czy przeciwdepresyjnych) w trakcie pandemii  deklaruje 12% kobiet oraz 8% mężczyzn. Świadomość sięgania po profesjonalną pomoc z zakresu zdrowia psychicznego staje się coraz większa. Według badania 23% aktywnych zawodowo kobiet i 17% mężczyzn przyznaje, że w ciągu ostatnich dwóch lat korzystali z pomocy terapeuty lub psychiatry. To, w jaki sposób radzimy sobie z wyzwaniami życia codziennego ma związek z naszą odpornością psychiczną.

            Według prof. Petera Clougha z Uniwersytetu w Manchesterze oraz dr. Douga Strycharczyka „odporność psychiczna to jedna z cech osobowości, która w dużym stopniu odpowiada za to, w jaki sposób radzimy sobie z wyzwaniami, stresem i presją, niezależnie od okoliczności w jakich przychodzi nam się z nimi mierzyć.” Zwracają oni uwagę na cztery filary odporności psychicznej czyli model 4C, na który składają się: wyzwania (challenge) czyli postrzegania wyzwań, które pojawiają się w naszym życiu jako szansy; pewność siebie (confidence), która oznacza wysoki poziom wiary w swoje możliwości; zaangażowanie (commitment) - wytrwałość w realizowaniu zadań oraz kontrola/poczucie wpływu (control) rozumiane jako świadomość, że mamy wpływ na swoje życie.   

ODPORNOŚĆ PSYCHICZNA

Osobę o wysokiej odporności charakteryzuje m.in. samoregulacja i samokontrola emocji czyli umiejętność trzymania ich na wodzy, wytrwałość oraz duże zdolności adaptacji pomimo trudności i zachodzących zmian, radzenie sobie z niepowodzeniami, czerpanie z nich wiedzy i wyciąganie wniosków, a także efektywne działanie pod dużą presją czasu. Wyróżnia je nastawienie na działanie, również w trudnych, stresujących sytuacjach. Są uważni na swoje emocje, a zarazem koncentrują się na rozwiązaniu problemu. Mają dużą zdolność skupienia się na aktualnym zadaniu, rzadko ulegając rozproszeniu. Potrafią zadbać o pozytywne nastawienie utrzymując na wysokim poziomie swoją motywację wewnętrzną oraz na bieżąco obniżają napięcie przez co lepiej radzą sobie ze stresem.

ZAGROŻENIA

Co jeśli zbagatelizujemy aktualne problemy pracowników? W konsekwencji możemy spodziewać się wielu trudności spowodowanych postępującym osłabieniem kondycji psychicznej. W związku z czym mogą pojawić się problemy natury psychologicznej, choroby, a co za tym idzie długoterminowe zwolnienia lekarskie, liczne odejścia z pracy, zmaganie się pracowników z wypaleniem zawodowym i innymi wyzwaniami. Skala zjawiska jest potężna. W Stanach Zjednoczonych w 2021 roku z pracy odeszło 35 mln ludzi, z czego we wrześniu 4,4 mln osób. Tylko w ostatnim półroczu pracę zmieniło aż 22% Polaków jako główne powody wymieniając brak możliwości rozwoju, czy doświadczanie wypalenia zawodowego. Pracownicy decydują się często na porzucenie pracy jako konsekwencja długotrwałego napięcia i brak nadziei, że ich sytuacja się zmieni. Wypalenie zawodowe zaś głównie dotyka osoby charakteryzujące się dużym zaangażowaniem. Za wypalenie, znudzenie oraz chroniczne zmęczenie często odpowiada kiepska kultura pracy.

Sygnały, na które warto być uważnym, ponieważ mogą świadczyć o osłabionej kondycji psychicznej to  m.in.: nagła, zaskakująca zmiana zachowania, chroniczne zmęczenie, przepracowanie, poczucie obniżonej energii życiowej, trudności ze snem, co w konsekwencji może prowadzić do problemów z koncentracją, do rozdrażnienia, wahania nastroju, spadek wydajności, zaniedbywanie wyglądu, popadanie w konflikty, wycofanie się z relacji, zwolnienia lekarskie, nagłe nieobecności w pracy, wyczuwany zapach alkoholu.

BUDOWANIE ŚWIADOMOŚCI SPOŁECZEŃSTWA

Optymistyczne jest to, że jako społeczeństwo jesteśmy coraz bardziej świadomi. Wiemy jak zadbać o zdrowie fizyczne i psychiczne. Zaczynamy w sposób świadomy wprowadzać do naszego życia zdrowe nawyki, m.in.: badania profilaktyczne, zdrową dietę oraz aktywność fizyczną. Warto jednak pamiętać, by równie uważnie jak o ciało zadbać o własną psychikę. Wówczas zatroszczymy się o siebie całościowo.

 Środowisko psychologiczne i psychoterapeutyczne podkreśla, że jeden z kluczy do uzdrowienia będzie wymagał kulturowego przejścia z perspektywy indywidualistycznej na „masową wzajemną zależność”, w której jako społeczeństwo poczujemy się bardziej komfortowo polegając na sobie nawzajem oraz prosząc o pomoc. Ważne jest budowanie świadomości, że nie jesteśmy sami. Są inni, którzy mają lub mieli podobne trudności, mamy dostęp do profesjonalnego wsparcia, ale możemy też czerpać z wymiany swoich doświadczeń z innymi. Pojęcie współzależności i masowego wzajemnego polegania jest jednym z najważniejszych czynników przeciwdziałających problemom ze zdrowiem psychicznym.

Jakie zatem działania może podjąć lider, w zespole którego jest osoba będąca w słabej kondycji psychicznej?

1. Zauważyć kryzys, którego doświadcza pracownik i podjąć działania wspierające m.in. poprzez umożliwienie mu dostępu do profesjonalnej pomocy psychologicznej. Ważne jest wykazanie się dużą świadomością, dyskrecją oraz akceptacją na to, co się dzieje. Warto pamiętać, że dla pracownika może być to krępujące, może też wywoływać lęk przed tym, jak zostanie to odebrane przez pracodawcę i jakie mogą być tego konsekwencje.

2. Zadbanie o wsparcie społeczne (zarówno współpracowników jak i przełożonych). To są realne zagrożenia, które mogą dotknąć każdego z nas, włączmy empatię.

3. Spostrzeganie pracownika przez pryzmat zasobów i uważność na to, żeby trudny okres, przez jaki przechodzi pracownik nie przysłonił nam go.

4. Zaplanowanie elastycznych etapów działania i wspieranie pracownika w powrocie do równowagi.

ZADBAJ O SIEBIE

Pomyśl o tym, co możesz zrobić już dziś w ramach zadbania o swój dobrostan. Oto kilka podpowiedzi:

• Włącz codzienną uważność na swoje emocje i potrzeby (znajdź czas na refleksję i zadanie sobie pytań: Co czuję? Czego dziś potrzebuję? …).
• Wypracuj swoje skuteczne sposoby, strategie radzenia sobie ze stresem (spacer, jogging, masaż, a może długa relaksująca kąpiel?).
• Zadbaj o relacje (zarówno relacje bliskie jak i zawodowe).
• Pracuj nad samoświadomością - to, na ile siebie znasz ma kluczowy wpływ na Twoje funkcjonowanie.
• Korzystaj z profesjonalnego wsparcia (psychologa, psychoterapeuty, coacha, psychiatry…) - specjaliści mogą pomóc Ci w wypracowaniu zdrowych nawyków, we wprowadzaniu zmian w Twoim życiu.
• Stwórz swoją listę zasobów i aktualizuj ją na bieżąco - czy masz świadomość jak wiele zasobów posiadasz? To gdzie jesteś teraz, to jakie masz doświadczenia z przeszłości, również te trudne mają ogromny wpływ na to, jak ukształtowały się Twoje zasoby.
• Korzystaj z dostępnych w Twojej firmie programów wellbeingowych.
• Pozwól sobie na chwilę słabości, odpuść czasem.
• Zadbaj o równowagę w życiu. Przyjrzyj się wszystkim obszarom swojego życia. Czy któryś z nich jest zaniedbany? Może któremuś poświęcasz za dużo czasu, kosztem innych?
• Zastanów się gdzie są Twoje granice, wyznacz je i przestrzegaj. Reaguj asertywnie, gdy ktoś je przekracza.
• Postaw na odpoczynek zarówno na poziomie ciała jak i umysłu. Ma to ogromny wpływ na dobrostan. Znajdujesz na to czas, czy ciągle odkładasz na później?
• Żyj „tu i teraz”- nie czekaj na idealny moment, na lepszy czas…

Marta Drinčić - psycholog ze specjalnością psychologia zmiany, interwent kryzysowy, terapeuta, specjalista ds. zarządzania zasobami ludzkimi, trenerka rozwoju osobistego i zawodowego, prelegentka TEDx SGH 2019, ekspertka w audycjach radiowych i programach telewizyjnych, autorka artykułów na temat roli psychologii w biznesie, założycielka firmy Psychology & Business.

Fot. Marta Ciszkowska