Co robić kiedy pracownik doświadcza sytuacji kryzysowej

Psychologiczne SOS. Co robić kiedy pracownik doświadcza sytuacji kryzysowej?

Kryzys to „odczuwanie, doświadczanie wydarzenia bądź sytuacji jako trudności nie do zniesienia, wyczerpującej zasoby wytrzymałości i naruszającej mechanizmy radzenia sobie z trudnościami. Jeżeli osoba będąca w kryzysie nie otrzyma wsparcia, może się to stać przyczyną poważnych zaburzeń” (James i Gilliland, 2004). 

Każdy z nas może doświadczyć sytuacji, która wywoła kryzys. Coraz częściej obserwujemy to wśród pracowników. Sytuacją kryzysową może być śmierć bliskiej osoby, choroba, rozstanie, wypadek, doświadczenie mobbingu czy wypalenia zawodowego, rodzicielskiego, życiowego…

Jan pracuje w firmie motoryzacyjnej od sześciu lat. Na co dzień wykazuje się dużym zaangażowaniem w wykonywanie swojej pracy, jednocześnie towarzyszy mu niska satysfakcja. Zadań przybywa, ale poczucie, że to, co robi ma jakikolwiek sens wyraźnie spada. Zarówno w pracy indywidualnej, zespołowej czy bezpośredniej z klientami staje się coraz mniej efektywny. Deklaruje niezadowolenie z relacji z przełożonym. Uważa, że nie otrzymuje od niego informacji zwrotnej na temat swojej pracy, a wiedza, którą udaje mu się zdobyć w tym zakresie jest dla niego mało wartościowa. Czuje, że stoi w miejscu, nie widzi możliwości na rozwój. Awanse, sukcesy kolegów z pracy jakie obserwuje, wywołują w nim złość oraz poczucie beznadziei. Trudności na poziomie relacyjnym oraz komunikacyjnym przekładają się na spostrzeganie firmy przez ich pryzmat. W konsekwencji wpływa to na brak utożsamiania się z miejscem pracy, wypowiadaniem się w negatywny sposób na temat firmy oraz jej produktów i usług. Towarzyszy mu myśl „staram się i nic z tego nie mam”. Z dnia na dzień Jan ma coraz większe trudności ze wstawaniem rano. To, co zwykle spostrzegał jako drobne czynności dziś są dla niego sporym wyzwaniem. Czuje się zmęczony sytuacją, która trwa od kilku miesięcy, jest przygnębiony i sfrustrowany. Fatalnie sypia, co przekłada się na problemy z koncentracją oraz wywołuje rozdrażnienie. W pracy coraz częściej dochodzi do wybuchów złości, braku kontroli nad emocjami. Czuje się bezsilny i bezradny. Zarówno koledzy z pracy jak i przełożony są zaniepokojeni sytuacją.

Jan nie pojawia się w pracy, mailowo powiadamia dział HR o zwolnieniu lekarskim…

Jan doświadczył wypalenia zawodowego - sytuacji kryzysowej, która charakteryzuje się m.in.: utratą poczucia bezpieczeństwa, odczuwaniem skrajnych, trudnych, nieprzyjemnych emocji, wyczerpaniem zarówno fizycznym jak i emocjonalnym, spostrzeganiem swoich zasobów jako niewystarczających do poradzenia sobie. Jednak bywa przełomowy, zmieniający życie. Człowiek doświadczający kryzysu to zdrowy człowiek w trudnej sytuacji. Istotną rolę w powrocie do równowagi sprzed kryzysu obok wsparcia społecznego odgrywa profesjonalne wsparcie psychologiczne. Podobnie jak Jan, często sięgamy po pomoc późno,  kiedy kryzys towarzyszy nam od dłuższego czasu - jest chroniczny, bagatelizując pierwsze jego symptomy.

Działania jakie warto byłoby podjąć w podobnej sytuacji:

Przełożony Jana zaprosił go na spotkanie, podczas którego była przestrzeń na szczerą rozmowę. Jan dostał dużo wsparcia zarówno od przełożonego jak i ze strony działu HR. Przyniosło mu to ulgę.

Specjalista z działu HR umówił się na spotkanie z Janem proponując mu szereg działań mających na celu wsparcie pracownika. Z uwagi na to, że firma ułatwia pracownikom dostęp do specjalistów z zakresu zdrowia fizycznego i psychicznego (jako jeden z benefitów), zaproponowano mu skorzystanie z możliwości konsultacji ze specjalistami. Począwszy od konsultacji z psychologiem.

Po miesięcznym zwolnieniu pracownik wrócił do pracy.

Firma Jana skorzystała ze szkolenia z zakresu wypalenia zawodowego oraz wprowadziła projekt mający na celu edukację pracowników w tym zakresie oraz podjęcie działań profilaktycznych.

Działania jakie warto podjąć żeby uniknąć podobnych sytuacji:

Budowanie zaufania - polegające na dbałości o spójność zarówno na poziomie deklaracji firmy odnośnie polityki (m.in. kultura organizacyjna), zarządzania oraz wyznawanych wartości, jak i na poziomie działania oraz przestrzegania tych deklaracji. Dbanie o spójną, jasną i otwartą komunikację, wymianę myśli i doświadczeń, przestrzeń do zadawania pytań oraz dawanie jakościowych informacji zwrotnych, które będą fundamentem do rozwoju i utrzymywania motywacji pracownika. Budowanie zaufania to proces (konsekwentnych działań), a nie jedna szczera rozmowa.

Dbałość o relacje w firmie/zespole - budowanie jakościowych relacji opartych na:

• Szczerym zainteresowaniu drugą osobą, a nie tylko tym, jaki ma zakres obowiązków. Tak, by pracownik nie czuł się traktowany jak maszyna do realizacji zadań.
• Wspieraniu pracownika w rozwoju. Zbudujemy znacznie lepsze relacje, dzieląc się szczerą, ukierunkowaną na rozwój informacją zwrotną (udzielaną regularnie). Rozmowy o planach zawodowych, możliwościach rozwoju, dalszej karierze… Pomaganie pracownikom w osiąganiu celów zawodowych, to jeden z najlepszych sposobów budowania relacji.
• Szczerych rozmowach o trudnych sytuacjach. Unikanie rozmów na trudne tematy w konsekwencji wpływa negatywnie na relacje. Mierzenie się z trudnościami, kryzysami, czy konfrontacja z nimi buduje zaś otwartość i zaufanie w zespole.

Docenianie - dawanie sygnałów świadczących o tym, że dobra praca jest ceniona. Jednym z najważniejszych aspektów doceniania jest zwiększenie poziomu samodzielności i decyzyjności pracownika. Wpływa to wzmacniająco na proces zachęcania pracownika do angażowania się w podejmowanie samodzielnych decyzji, rozwija realny wpływ pracownika na funkcjonowanie organizacji, co skutkuje utożsamianiem się z firmą. Poziom zaufania udzielanego pracownikowi wzmacnia go w działaniu, co zwykle przekłada się na efektywność i zadowolenie.

Wellbeing - dbałość o szeroko rozumiane zdrowie, satysfakcję z życia, dobrostan czy równowagę pracowników.

Niska satysfakcja z pracy i duże zaangażowanie na dłuższą metę są niebezpieczne. Mogą stanowić źródło poważnych problemów, m.in: wypalenia zawodowego - co doświadczył Jan, objawów /chorób psychosomatycznych czy wypadków w pracy…

Coraz więcej firm wprowadza programy Wellbeingowe. Zgodnie z publikowanymi regularnie raportami, może być to jedna z najlepszych inwestycji firmy w kapitał ludzki.

Indywidualne wsparcie psychologiczne/interwencyjne/coachingowe - wypalenie zawodowe jest sytuacją kryzysową, która wymaga wsparcia i zaangażowania specjalisty z tego zakresu. Osoba doświadczająca kryzysu to zwykle zdrowa osoba, osłabiona na skutek silnego stresu, która spostrzega sytuację jako trudną, niemożliwą na ten moment do rozwiązania. Towarzyszy jej trudność w zauważeniu i docenieniu zasobów jakie ma i jakie mogłaby wykorzystać, by poradzić sobie. Zaufana osoba może pomóc w wydostaniu się z błędnego koła, wypracować skuteczne sposoby radzenia sobie z emocjami i stresem, wyznaczyć cele oraz drogę do ich realizacji, czy przekierować dalej jeżeli sytuacja by tego wymagała. Zdarza się, że z uwagi na doświadczanie chronicznego stresu koszty emocjonalne jakie ponosimy są dużo większe niż mogłoby się wydawać. Konsultacja z lekarzem psychiatrą jest rekomendowana np. w sytuacji doświadczania w dłuższej perspektywie czasu problemów ze snem czy podejrzeniem depresji.

Psychoedukacja - Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) bije na alarm. Tempo życia, narażenie na stres, brak dbałości o swoje potrzeby, o równowagę w życiu mogą w konsekwencji doprowadzić do wielu problemów z zakresu zdrowia fizycznego i psychicznego.

Potrzebne są świadome firmy, mające wiedzę dot. współczesnych zagrożeń. Firmy, które odpowiadają na potrzeby pracowników. Dbają o ich dobrostan, wspierają w rozwoju i dbałości o swoje zdrowie, bo zdrowy i zaopiekowany pracownik to efektywny i zadowolony pracownik.

Płace - jasne warunki wynagrodzenia,  powiązane z efektywnością

Świadomość indywidualnych predyspozycji pracowników - osoby, które wykonują pracę niezgodną z indywidualnymi predyspozycjami w dłuższej perspektywie poniosą spore koszty. Stres, poczucie niezadowolenia, towarzyszące skrajne emocje, brak możliwości realizowania się wpłyną negatywnie na pracownika. Warto mieć świadomość jakie predyspozycje mają pracownicy, w czym się realizują, jakie warunki pracy będą dla nich komfortowe i pozytywnie wpłyną na efektywność.

LIDER - PRACOWNIK

Jak przeprowadzić rozmowę z pracownikiem, który doświadcza sytuacji kryzysowej - WSKAZÓWKI

• Zadbaj o odpowiednie warunki do rozmowy. Niech odbędzie się za zamkniętymi drzwiami, a nie na korytarzu.
• Skup całą uwagę na rozmówcy (wycisz telefon, jeśli to możliwe usiądź obok rozmówcy, niech nie dzieli Was biurko).
• Podziel się swoimi obawami, spostrzeżeniami, wykazując się empatią, zrozumieniem.
• Zapytaj o to, czego potrzebuje pracownik, w czym możesz pomóc.
• Słuchaj uważnie odpowiedzi.
• Może się okazać, że pracownik nie odpowie na pytanie.
• Zadbaj o swój komfort. Nie oceniaj, nie komentuj. Kontroluj swoje emocje.
• Bądź przygotowany na zaproponowanie kilku wspierających działań np. rozmowa z osobą z działu HR, umówienie konsultacji z psychologiem, interwentem kryzysowym, dzień wolny…
• Zapewnij pracownika, że może liczyć na wsparcie zespołu.
• Pamiętaj o sobie - rób to, co jest w twoim zakresie - nie jesteś psychologiem, nie bierz na siebie odpowiedzialności za cały proces wsparcia.
• Wykaż się szczerym zainteresowaniem oraz chęcią pomocy. Wspieraj pracownika w powrocie do równowagi sprzed sytuacji kryzysowej bazując na empatii, współpracy, elastycznym podejściu oraz zrozumieniu, że to, co się dzieje z pracownikiem jest naturalną reakcją na trudną sytuację.

Marta Drinčić - psycholog ze specjalnością psychologia zmiany, interwent kryzysowy, terapeuta,

specjalista ds. zarządzania zasobami ludzkimi, trenerka rozwoju osobistego i zawodowego,

prelegentka TEDx SGH 2019, ekspertka w audycjach radiowych i programach telewizyjnych,

autorka artykułów na temat roli psychologii w biznesie, założycielka firmy Psychology & Business.

Fot. Marta Ciszkowska